18 miesięcy – tylko tyle czasu zostało na wymianę kopciuchów w województwie małopolskim. Od stycznia 2023 ich posiadacze muszą spodziewać się mandatów. Na szczęście w Małopolsce można liczyć na pomoc ekodoradcy w wymianie pieca i dofinansowanie inwestycji z programów pomocowych.
– Czas zwłoki i odkładania na przyszłość definitywnie dobiega końca – mówi wicemarszałek Tomasz Urynowicz. – Teraz nadszedł czas działania i z satysfakcją obserwuję, że wiele małopolskich gmin mobilizuje mieszkańców np. lokalnymi uchwałami antysmogowymi. Jednak o zdrowe, czyste powietrze muszą zadbać po prostu właściciele domów. Warto zrobić to teraz.
Weź dotację, wyrzuć kopciucha i ociepl dom
Według uchwały antysmogowej dla Małopolski, do końca 2022 roku należy wymienić wszystkie piece na paliwa stałe, nie spełniające wymogów co najmniej trzeciej klasy emisyjności. Stary kocioł można zastąpić: ogrzewaniem z miejskiej sieci ciepłowniczej, ogrzewaniem elektrycznym, kotłem gazowym, kotłem na lekki olej opałowy, a nawet nowoczesnym kotłem na węgiel czy drewno spełniającym wymogi ekoprojektu. Najbardziej perspektywiczną inwestycją będzie zainstalowanie pompy ciepła i odnawialnych źródeł energii (np. fotowoltaiki).
Właściciele domów, którzy chcą wymienić piec lub zainwestować w OZE, mają do dyspozycji kilka różnych programów pomocowych: rządowe Czyste Powietrze czy Mój Prąd; Stop Smog dla samorządów; pomniejsze ale równie ważne programy lokalne. Jak się w tym nie pogubić? W 62 gminach Małopolski przy urzędach funkcjonują tzw. ekodoradcy. Ich zatrudnienie było możliwe dzięki realizowanemu przez Województwo Małopolskie unijnemu projektowi LIFE „Małopolska w zdrowej atmosferze”. Listę ekodoradców oraz dostępnych dofinansowań można znaleźć na stronie www.powietrze.malopolska.pl
– To realna pomoc dla mieszkańców. Ekodoradcy na co dzień służą w podejmowaniu decyzji i załatwieniu formalności związanych z inwestycjami przyjaznymi środowisku, w tym przede wszystkim wymianą pieców. Gminy posiadające ekodoradców wykazują się trzykrotnie wyższą efektywnością w pozyskiwaniu środków na poprawę powietrza niż te, w których nie utworzono takiego stanowiska – podkreśla Tomasz Urynowicz.
Dodatkowo w każdej gminie Małopolski powinien już działać punkt konsultacyjno-informacyjny Programu Czyste Powietrze, w którym mieszkańcy otrzymują pełną pomoc przy złożeniu wniosku o dofinansowanie wymiany pieca. Dofinansowanie przysługuje każdemu, kto podejmie się wymiany przestarzałego kotła! Maksymalna kwota dotacji to 30 tys. zł w podstawowym poziomie dofinansowania i 37 tys. zł w podwyższonym. Co ważne, z Programu Czyste powietrze można otrzymać dofinansowanie nie tylko do wymiany kotłów, ale również do wykonania audytu energetycznego, termomodernizacji budynków czy instalacji odnawialnych źródeł energii.
Najważniejsze założenia uchwały antysmogowej
Wymiana pieców pozaklasowych i kotłów o wysokiej emisyjności do końca roku 2022 to jeden z najważniejszych, ale nie jedyny wymóg obowiązującej w Małopolsce uchwały antysmogowej. Wg tego dokumentu, do końca 2026 roku należy wymienić kocioł na węgiel lub drewno klasy 3. lub 4., natomiast pieca klasy 5. zainstalowanego przed 1 lipca 2017 roku można używać bezterminowo. W przypadku kominków, od 1 stycznia 2023 roku będzie dopuszczone używanie tylko tych, które spełniają wymagania ekoprojektu lub mają sprawność cieplną na poziomie co najmniej 80%. Urządzenia grzewcze, które nie spełniają tych wymagań, muszą zostać wymienione lub wyposażone w instalacje redukujące emisję pyłu (np. elektrofiltry).
Mieszkaniec Małopolski, który nie przestrzega przepisów uchwały antysmogowej, może zostać ukarany mandatem do 500 zł. Wobec takiej osoby może zostać również wystosowany wniosek do sądu o ukaranie grzywną do 5 tys. zł.
Walczymy o własne zdrowie
– Ktoś mógłby zapytać, dlaczego lokalne władze nakłaniają mieszkańców do wymiany pieców, inwestycji kosztownej i wymagającej nakładu pracy. Odpowiedź jest prosta: dla dobra nas wszystkich. Nie ma wątpliwości, że największym generatorem smogu jest tzw. niska emisja, czyli właśnie przestarzałe piece. A trzeba pamiętać, że smog zabija w Polsce rocznie podobną liczbę ludzi, co koronawirus: ponad 40 tysięcy – mówi wicemarszałek Małopolski Tomasz Urynowicz.
Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), na świecie każdego roku ponad 4 miliony ludzi umiera przedwcześnie z powodu zanieczyszczenia powietrza. Uczeni od kilku lat badają wpływ smogu na długość życia ludzi, którzy są nań długotrwale narażeni. Wnioski są alarmujące: smog skraca życie o blisko dwa lata, czyli bardziej, niż palenie papierosów. Głównymi winowajcami są drobne cząsteczki o średnicy 10 i 2,5 mikrometra lub mniejszej (PM10 i PM2,5). To mieszanka trujących chemikaliów, wydzielanych przez przestarzałe piece, pojazdy i przemysł. Mogą one przenikać głęboko do płuc, serca i krwiobiegu, gdzie powodują liczne choroby, m.in. nowotwory.
Z kolei badania Europejskiej Agencji Środowiskowej (EEA) pokazują, że na naszym kontynencie zanieczyszczenie powietrza odpowiada za 13 procent przedwczesnych zgonów. W naszym regionie problem smogu wynika w głównej mierze z tzw. niskiej emisji, a dodatkowo przyczynia się do niego zróżnicowana rzeźba terenu, utrudniająca przemieszczenie się zanieczyszczonych mas powietrza. Stwarza to długotrwałe narażenie Małopolan na oddychanie zabójczym powietrzem. Liczba osób oddychających smogiem stanowi prawie 50 procent populacji naszego regionu!
Zapobiec tej sytuacji mają działania podjęte przez Samorząd Województwa Małopolskiego na rzecz walki ze smogiem. To m. in. uchwały antysmogowe dla Krakowa i Małopolski oraz obowiązujący od 27 października 2020 roku Program Ochrony Powietrza (POP).
Efekty wdrażania przepisów antysmogowych w naszym regionie są naprawdę widoczne: to m.in. ograniczenie emisji pyłów zawieszonych do powietrza w latach 2015-2019 o ok. 2,3 tys. ton, ponad 50 tysięcy wymienionych pieców węglowych i 17 tysięcy przeprowadzonych kontroli palenisk. Na wymianę przestarzałych kotłów, termomodernizację budynków oraz instalację Odnawialnych Źródeł Energii pozyskano dotychczas blisko miliard euro ze środków unijnych.
Szacuje się, że w województwie funkcjonuje ponad 35 tys. instalacji odnawialnych źródeł energii: kolektorów słonecznych, instalacji fotowoltaicznych oraz pomp ciepła, o łącznej mocy 564 MW. Co ciekawe, małopolskie regulacje stały się przykładem dla przepisów krajowych.
W walce ze smogiem pomoże także Centralna Ewidencja Emisyjności Budynków. Od 1 lipca br. każdy właściciel lub zarządca budynku lub lokalu będzie zobowiązany złożyć deklarację o źródłach ciepła lub źródłach spalania paliw do Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków. Dla budynków, które już istnieją właściciel lub zarządca będzie miał 12 miesięcy na złożenie deklaracji, natomiast dla nowo powstałych budynków termin ten będzie wynosił 14 dni od uruchomienia nowego źródła ciepła.
– Widoczne efekty są najlepszą mobilizacją do działania. Dlatego wierzę, że Małopolanie nie zawiodą i w roku 2023 naprawdę będziemy oddychać powietrzem wolnym od zabójczych pyłów – podsumowuje Tomasz Urynowicz.
