Ten dzień zmienił oblicze XX wieku. Dokładnie 85 lat temu wojska niemieckie zaatakowały Polskę, rozpoczynając II wojnę światową, czyli najkrwawszy konflikt zbrojny w ubiegłym stuleciu. W ciągu 6 lat wojny zginęło ponad 60 milionów ludzi. Również Tarnów i jego mieszkańcy boleśnie odczuli hitlerowską napaść.
Historyk i redaktor naczelny ‘Rocznika Tarnowskiego’ Mieczysław Czosnyka mówi, że Tarnów i region tarnowski dość szybko, dostał się pod okupację niemiecką.
– Już 7 września formalnie przychodzą Niemcy do Tarnowa i tak naprawdę cały region tarnowski później zostanie włączony w obręb ich jurysdykcji. Będą mieć swojego komendanta, który będzie dysponował całością władzy, tak naprawdę nieograniczonej. Z tego względu będziemy mieć zmianę nazw niektórych plac i ulic miejskich, na budynku starostwa na ul. Krakowskiej będą powiewać flagi Wermachtu i flagi niemieckie. Tak samo będziemy mieć w tym czasie sporo zastraszenia ludności cywilnej.
Jak tłumaczy historyk, w kwestii zniszczeń budynków, to Tarnów też swoje przeszedł, ale najbardziej ucierpiała infrastruktura związana z ludnością żydowską.
– Wiadomą jest rzeczą, że w kolejnych miesiącach, latach wojny będzie tego przybywało, przede wszystkim tutaj dwie przepiękne, ogromne synagogi, które były taką chlubą miasta Tarnowa w tamtym czasie. Będziemy mieć zniszczenia pewnego mienia, jak np. Poczty Głównej, która wówczas mieściła się przy ul. Urszulańskiej. Będzie też zniszczony więcej niż kilkanaście budynków mieszkalnych.
Żydzi byli narodem najbardziej prześladowanym przez hitlerowców w czasie okupacji nie tylko Polski, ale i innych państw europejskich. Nie inaczej było także w Tarnowie, gdzie ludność wyznania mojżeszowego została niemal w całości eksterminowana.
– Praktycznie w ponad 90 procentach oni zostaną zlikwidowani w całości. Część z nich została wywieziona do obozów koncentracyjnych. Tutaj Tarnów ma tą przykrą historię związaną z 14 czerwca 1940 roku, kiedy to miał miejsce pierwszy transport do KL Auschwitz. Oczywiście wśród tych pierwszych więźniów, jako tako Żydów nie było, ale ci Polacy, którzy tutaj z tego terenu byli zabrani, to nie tylko tarnowianie, ale i mieszkańcy szeroko rozumianej Małopolski. Będziemy mieć też do czynienia z różnymi innymi formami represji, wśród której będzie ta czystka ludności żydowskiej. W pewnych relacjach, które z tamtych czasów dominują, można przeczytać, że na tarnowskim Rynku miała miejsce wybitna rzeź, gdzie krew lała się strumieniami przez ul. Wielkie Schody. Wiemy także doskonale, że miejscem zbiorowego pochówku był Cmentarz Żydowski. Oni przed wojną stanowili 40 procent populacji Tarnowa. Oczywiście były także ofiary przypadkowe
– przekazuje Mieczysław Czosnyka.
Oczywiście, oprócz Żydów, również tarnowianie narodowości polskiej byli eliminowani przez wojska niemieckie. Z tego powodu, jak tłumaczy redaktor naczelny ‘Rocznika Tarnowskiego’, po sześciu latach wojny liczebność Tarnowa diametralnie się zmniejszyła.
– Możemy sobie powiedzieć, że to jest co najmniej połowa mniej. Niestety to są tylko takie szacunki spisowe. To co było niesamowicie bolesnym elementem, pomijając osoby, to strata wielu dokumentów. W czasie wojny, skoro np. spłonęła Poczta, to wiele dokumentów, które tam się znajdowały, były bezpowrotnie utracone. Jeśli np. w poszczególnych budynkach szkolnych stacjonowały wojska, to jeżeli wcześniej pewne mienie nie zostało wyniesione zostało zwyczajnie w świecie zniszczone. Zniszczone zostały też księgi meldunkowe miasta, dzięki którym można by było dokładnie oszacować, kto, w której kamienicy mieszkał. Plany kamienic w archiwum się zachowały, natomiast ich mieszkańców możemy jedynie zgadywać na podstawie innych, pośrednich źródeł. Dlatego dokładne podanie liczby osób, które zginęły jest też nie do końca w dzisiejszych czasach zbadane.
Tarnów pamięta o tych tragicznych wydarzeniach, jakimi był dramat II wojny światowej. Uroczystości rozpoczną się o godz. 11:45 przy Pomniku Ofiar Wojny i Faszyzmu przy ul. Narutowicza. Następnie o godz. 12:30 odprawiona będzie msza św. w intencji ofiar w Kościele św. Rodziny (księży Misjonarzy). O godz. 13:45 zostaną złożone kwiaty przy pomniku upamiętniającym żołnierzy 16. Pułku Piechoty przy ul. Mościckiego 27A.
Również w tej samej lokalizacji, czyli w Regionalnym Centrum Edukacji o Pamięci rozpocznie się piknik historyczny. Obecna będzie grupa rekonstrukcji historycznej, będzie można również zwiedzić ekspozycję w muzeum przy ul. Mościckiego.
Także tarnowskie struktury Prawa i Sprawiedliwości zapraszają na uroczystości związane z rocznicą II wojny światowej. O 17.00 będzie miała miejsce Msza św. w kościele filipinów, następnie przy budynku na ul. Urszulańskiej, gdzie mieściło się Gestapo, odbędzie się złożenie kwiatów.