Pierwszą w historii szopkę bożonarodzeniową zorganizował w 1223 r. w Greccio niedaleko Rzymu św. Franciszek z Asyżu. W tym miejscu rozpoczęła się bogata tradycja tworzenia szopek, które są dziś obecne w kościołach, domach i miejscach publicznych na całym świecie.
Korzeni tej tradycji można się doszukać już ok. 330 roku, kiedy to dla upamiętnienia narodzin Jezusa Chrystusa, święta Helena, matka cesarza Konstantyna poleciła wybudować marmurowy żłóbek w betlejemskiej grocie.
Zdaniem historyka ks. dra Jacka Soprycha, szopka z chociażby tylko Jezusem w żłobie, Maryją i Józefem jest tym prawdziwym i najważniejszym symbolem Bożego Narodzenia.
– Szopka przedstawiająca w swojej najprostszej wersji choćby tylko dzieciątko leżące w żłóbku, obok Maryję i Józefa, jest tym prawdziwym symbolem Bożego Narodzenia. Jej istotą jest przedstawienie tego momentu i miejsca narodzin Pana Jezusa. Z ewangelii wynika, że nowo narodzony Chrystus został ułożony w żłobie, to pomieszczenie mogło być, więc jakąś szopą lub grotą skalną. Autorzy z II i III wieku, jak św. Justyn męczennik czy Orygenes, wspominają, że w Betlejem znajdowała się grota otaczana szacunkiem, jako miejsce narodzenia Chrystusa. Później, w IV wieku, nad tą grotą wybudowano duży kościół.
Istotą szopki jest prawda wiary o narodzeniu Syna Bożego w ludzkim ciele.
Szopki na całym świecie poza przedstawianiem tej prawdy, w swoim wyglądzie ukazują też elementy regionalnych krajobrazów i tradycji. Często szopki są ruchome lub nawet żywe, czyli z prawdziwymi zwierzętami i ludźmi. Do popularyzacji tego zwyczaju przyczynił się św. Jan Paweł II, który jako pierwszy spośród papieży umieszczał na placu przed Bazyliką św. Piotra, stajenkę betlejemską.
Polskie szopki mają w swojej charakterystyce również to, że znajduje się w nich wiele elementów historycznych i patriotycznych, związanych nie tylko z dziejami kraju, ale i teraźniejszymi wydarzeniami w Polsce lub na świecie.
Bogata tradycja wystawiania szopek bożonarodzeniowych w kościołach jest kultywowana również w diecezji tarnowskiej.
