Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego spadkobierca odrzucający spadek traktowany jest tak jakby nie dożył otwarcia spadku. Oznacza to, że w miejsce osoby odrzucającej spadek do dziedziczenia powołani zostają jej zstępni, czyli dzieci a w dalszej kolejności wnuki. Odrzucenie spadku następuje w drodze oświadczenia złożonego przed notariuszem bądź przed sądem. Jeśli jednak potencjalny spadkobierca jest małoletni procedura odrzucenia przez niego spadku jest nieco bardziej złożona i wymaga uprzedniej zgody sądu opiekuńczego.
Odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka
Małoletni dziedzic nie może samodzielnie złożyć oświadczenia o odrzuceniu spadku, bowiem do czasu uzyskania pełnoletniości zarząd jego majątkiem co do zasady sprawują rodzice. By złożone przez nich oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu dziecka było skuteczne, potrzebna jest z kolei zgoda sądu opiekuńczego.
Odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka, jako że ma istotny wpływ na jego sytuację majątkową, uznawane jest za czynność przekraczającą zakres zwykłego zarządu. Zgodę na złożenie takiego oświadczenia wyraża – na wniosek rodziców – sąd rejonowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania małoletniego dziecka. Zadaniem sądu jest zbadanie przyczyn, dla których rodzice chcą odrzucić spadek w imieniu dziecka a także dokonanie oceny, czy odrzucenie spadku będzie zgodne z interesem małoletniego. – wyjaśnia adwokat Agata Koschel-Sturzbecher.
Jak liczyć termin na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego?
Termin na odrzucenie spadku wynosi 6 miesięcy od dnia, kiedy spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania i dotyczy także małoletnich spadkobierców. Z uwagi na fakt, że zarząd majątkiem małoletniego dziecka sprawują co do zasady jego rodzice, bieg tego terminu rozpoczyna się od dnia, w którym to właśnie oni dowiedzieli się o powołaniu jego dziecka do spadku. W praktyce takim dniem będzie zwykle data odrzucenia spadku przez jednego z rodziców małoletniego. Przy czym jak już wiadomo, zanim rodzice złożą takie oświadczenie w imieniu swojego potomka, muszą wpierw uzyskać zgodę sądu na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka i w tym celu złożyć stosowny wniosek. Nasuwa się zatem pytanie co w przypadku, gdy sąd nie rozpozna sprawy przed upływem 6 miesięcznego terminu? Czy wówczas droga do odrzucenia spadku w imieniu dziecka zamyka się? Odpowiedzi na te pytania udzielił Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 20 listopada 2013 r. (I CSK 329/13) wskazując, że na czas trwania postępowania w przedmiocie wyrażenia zgody na odrzucenie spadku termin do złożenia oświadczenia ulega zawieszeniu. Innymi słowy, na czas postępowania przed sądem termin do odrzucenia spadku w imieniu dziecka nie biegnie.
Jak napisać wniosek o odrzucenie spadku w imieniu dziecka?
Wniosek o zezwolenie na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka składa się do sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania małoletniego dziecka. Jak wyżej wspomniano, zadaniem sądu jest zbadanie czy odrzucenie spadku jest zgodne z interesem dziecka. Aby to wykazać należy opisać przyczyny, dla których rodzice chcieliby odrzucić spadek w imieniu dziecka i w miarę możliwości udokumentować te przyczyny. Jeśli przyczyną wystąpienia z takim wnioskiem są liczne długi spadkodawcy, warto załączyć do wniosku dokumentację od komornika albo korespondencję zmarłego (na przykład wezwania do zapłaty) oraz oświadczenia o odrzuceniu spadku, które zostały złożone przez innych spadkobierców. Opłata sądowa od wniosku wynosi 100 zł. Niezbędne dokumenty o jakich należy pamiętać przy sporządzaniu wniosku to: odpis aktu zgonu spadkodawcy, odpis aktu urodzenia dziecka oraz oświadczenie o odrzuceniu spadku złożonego przez danego rodzica małoletniego.
Odrzucenie spadku, czy może lepiej zrzeczenie się dziedziczenia?
Jak widać procedura odrzucenia spadku w imieniu małoletniego dziecka do najprostszych nie należy. W takim przypadku nie obędzie się bez ingerencji sądu. Co więcej, udzielenie przez Sąd zezwolenia na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego nie jest równoznaczne z odrzuceniem spadku. Uzyskanie postanowienia sądu jest jednym z kilku etapów tej procedury – następnie trzeba udać trzeba udać się do notariusza by złożyć takie oświadczenie, lub wystąpić do sądu z wnioskiem o odebranie ustnego oświadczenia o odrzuceniu spadku. Dlatego też warto wspomnieć o innej instytucji prawa spadkowego jaką jest zrzeczenie się dziedziczenia.
Zrzeczenie się dziedziczenia w przeciwieństwie do odrzucenia spadku odbywa się w drodze umowy między spadkobiercą ustawowym a przyszłym spadkodawcą. Jest to jedyna przewidziana prawem umowa, która dotyczy spadku przyszłego. W odróżnieniu od odrzucenia spadku, zrzeczenie się dziedziczenia swoimi skutkami obejmuje także zstępnych przyszłego spadkobiercy, który taką umowę zawiera. – zauważa adwokat Agata Koschel-Sturzbecher.
Odrzucenie spadku po terminie
W przypadku gdy w terminie sześciomiesięcznym rodzice nie złożą żadnego oświadczenia w imieniu dziecka co do spadku, z mocy prawa dochodzi do dziedziczenia z dobrodziejstwem inwentarza. Jest to pewien środek ochrony dla osób powołanych do dziedziczenia, który w swoim założeniu opiera się na tym, by uchronić spadkobierców od ewentualnej straty finansowej. Jeśli bowiem spadkodawca pozostawił po sobie długi, to spadkobierca poniesie za nie odpowiedzialność, ale jedynie co do wartości aktywów zmarłego określonej w ramach wykazu inwentarza lub spisu inwentarza. Rozwiązanie to posiada zarówno pewne wady jak i zalety. Jeśli chodzi o te pierwsze, warto zaznaczyć, że przy dziedziczeniu z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca będzie zobowiązany do regulowania długów po zmarłym tak długo, aż wszelkie aktywa spadkodawcy nie zostaną wyczerpane. Jeśli spadkobiercą będzie osoba małoletnia, obowiązki z tym związane będą spoczywać na rodzicach którzy sprawują zarząd majątkiem swojego dziecka.